تنبلی چشم چیست؟
تنبلی چشم یا آمبلیوپی (Amblyopia) یک بیماری شایع در میان کودکان است. در اکثر موارد والدین اطلاع چندانی از این بیماری ندارند. عدم آگاهی باعث می‌شود که با تاخیر به پزشک مراجعه کنند.
به عقیده برخی از پزشکان مراجعه دیر هنگام به پزشک شانس درمان را از فرد می‌گیرد. بخصوص گفته می‌شود که برای کودکان بالای 8 سال، راه های درمان تنبلی چشم کارساز نخواهد بود.
تحقیقات اخیر ثابت کرده است که نه تنها در کودکان بلکه برای بزرگسال نیز امکان درمان تنبلی چشم وجود دارد. بهتر است قبل از ارائه راه های درمان تنبلی چشم با این بیماری و علائم آن آشنا شوید.
آمبلیوپی یا تنبلی چشم
یکی از رایج‌ترین بیماری‌ها در میان کودکان، کاهش بینایی یک چشم نسبت به چشم دیگر است که به آن آمبلیوپی می‌گویند.
به عبارت دقیق‌تر آمبلیوپی یا تنبلی چشم یک اختلال بینایی است که به علت عدم هماهنگی میان مغز و چشم ایجاد می‌شود. این امر باعث کاهش دید در یک چشم می‌شود.
اپتومتریست لوناتو با 50 عدد از پرفروش‌ترین عینک‌های ما در محل شما حضور خواهد داشت
علت بروز تنبلی چشم در افراد چیست؟
در حالت کلی عملکرد مغز به این صورت است که از هر چشم یک تصویر دریافت می‌کند. تصاویر دریافت شده، توسط مغز ترکیب و مقایسه می‌شوند. در نتیجه خروجی بهترین تصویر ممکن خواهد بود.
هنگامی که یک چشم تصاویر را با وضوح بالا دریافت نمی‌کند (چشم بیمار)، مغز به مروز زمان توانایی ترکیب تصاویر را از دست می‌دهد. بنابراین فقط بهترین تصویر دریافت شده از چشم (چشم سالم) را پردازش و به نمایش می‌گذارد.
به عبارت بهتر، عدم وضوح تصویر در چشم بیمار و وضوح بالای تصویر ایجاد شده در چشم سالم، سبب می‌شود مغز از دو چشم، چشم سالم را برای دیدن انتخاب کند. پس تصویر را از چشم سالم دریافت و چشم بیمار را مسدود می‌کند.
اصطلاحاً گفته می‌شود مغز، چشم بیمار را خاموش می‌کند. خاموشی چشم بیمار منجر به آمبلیوپی می‌شود.
دلایل مختلفی باعث کاهش بینایی در چشم می‌شود
- انحراف در یک چشم (استرابیسم)
- عیوب انکساری (نزدیک‌بینی، دوربینی، آستیگماتیسم)
- عدم شفافیت مسیر بینایی (تاری قرنیه، آب مروازید، آب سیاه، افتادگی پلک)
بیشتر بخوانید: با علل و روش‌های درمان انحراف چشم در کودکان آشنا شوید
انواع آمبولی
- آمبولی انعکاسی Refractive : تفاوت زیاد در بینایی دو چشم مشاهده می‌شود.
- آمبولی Strabismic : چرخش دائمی در یک چشم صورت می‌گیرد.
- آمبولی Deprivation : بینایی در یک چشم به علت مشکلات فیزیکی کاهش می‌یابد. (کدورت قرنیه، آب مروارید)
تفاوت آمبلیوپی (تنبلی‌چشم) و استرابیسم (انحراف چشم)
استرابیسم حالتی است که چشم به صورت فیزیکی به چپ، راست، بالا و پایین می‌چرخد. انحراف چشم به هماهنگی دو چشم ارتباط دارد. در حالی که آمبولی به شدت و وضوح تصویر در هر دو چشم مربوط می‌شود.
استرابیسم یک طرفه می‌تواند منجر به ایجاد آمبولی شود. (در استرابیسم یک طرفه تنها یک چشم در جهات مختلف می‌چرخد). در حالی که استرابیسم متناوب به ندرت منجر به تنبلی چشم می‌شود.
به علت اینکه ظاهر و حرکات فیزیکی چشم نمایان است، می‌توان به راحتی انحراف چشم را تشخیص داد. ولی تنبلی چشم قابل تشخیص نیست و نیاز به معاینه چشمی دقیق توسط چشم پزشک دارد.
در بیشتر مواقع کودک خودبخود یاد می‌گیرد که آمبولی کنار بیاید. بدون اینکه خود متوجه این موضوع شود، مغز تصاویر حاصل از چشم بیمار را مسدود می‌کند. بنابراین دوبینی ایجاد نمی‌شود.
علائم تنبلی چشم چیست؟
تنبلی‌چشم معمولاً در کودکی ایجاد می‌شود. در سنینی که کودک قادر به بیان مشکلات خود باشد ممکن است از خستگی چشم، سردرد، وضوح پایین تصاویر شکایت داشته باشد.
اما در اغلب موارد کودک شکایتی ندارد. ممکن است با شناسایی علائم بیماری‌هایی که منجر به تنبلی‌چشم می‌شوند، مانند آب مروارید و انحراف چشم، آمبلیوپی را تشخیص شوند. هنگامی که Amblyopia ناشی از عیوب انکساری باشد تشخیص آن مشکل خواهد بود.
دیدگاه عموم بر این است که اگر تنبلی‌چشم برای کودک بالای 8 سال تشخیص داده شود، امکان درمان وجود ندارد. در حالی که این دیدگاه اشتباه است و حتی راه‌های درمان تنبلی چشم برای بزرگسالان نیز وجود دارد.
برخی از پزشکان معتقدند با گذر زمان توانایی مغز در محدودسازی بینایی کاهش می‌یابد. بنابراین بعد از 8 سالگی گسترش بیماری متوقف می‌شود. این در حالی است که تحقیقات اخیر اشتباه بودن این فرضیه را ثابت کرده است.
راه های درمان تنبلی‌چشم در کودکان و بزرگسالان
رایج‌ترین راه های درمان تنبلی چشم عبارتند از:
- تجویز عینک
- استفاده از قطره چشم برای تار کردن چشم سالم در کنار تجویز عینک. تار شدن چشم سالم، مانع از تنبلی چشم بیمار می‌شود
- بستن چشم سالم و نگاه کردن با چشم بیمار. مغز با دریافت یک تصویر، سعی در بهبود تصویر می‌کند. به این ترتیب چشم بیمار توسط مغز خاموش نمی‌شود.
موارد بالا روش‌های مشترک بسیاری از پزشکان برای درمان آمبلیوپی است. مدت زمان بستن چشم سالم در طول روز 2 الی 6 ساعت است که بسته به شدت آمبلیوپی تغییر می‌کند.
تجویز عینک طبی و بستن چشم، اغلب برای کودکان و در سنین پایین تجویز می‌شود. مطالعات امروزی نشان می‌دهد که استفاده هم‌زمان از دو روش ویژن تراپی و بستن یک چشم با همدیگر، برای درمان تنبلی چشم در کودکان و بزرگسالان بسیار موثر است.
ویژن تراپی (درمان بینایی)، انجام تمریناتی در راستای بهبود مهارت‌های حرکتی چشم و کنترل و هماهنگی دو چشمی می‌باشد. این تراپی توسط اپتومتریست و یا اورتوپتیست انجام می‌گیرد.
ویژن تراپی چگونه می‌تواند به بهبود آمبلیوپی کمک کند؟
اساسا دو چشم، اشیاء را در فاصله‌های یکسانی نمی‌بینند. ما در تلاش هستیم تا این تفاوت‌ها را برطرف کنیم. برای انجام ویژن تراپی باید مراحل زیر را دنبال کرد:
1) لنز طبی مناسب یا عینک را پیدا کنید
تجویز مناسب و صحیح عینک برای کودک اهمیت دارد. لنزها و عینک‌ها علاوه بر اینکه به وضوح تصاویر کمک می‌کند، فاصله اشیاء از چشم را نیز اصلاح می‌کند. استفاده از عینک بیشتر به منظور اصلاح دو چشمی است.
2) چشم سالم را با باند ببندید
طبق مطالعات انجام یافته ویژن تراپی در کنار بستن چشم سالم، دوره درمان را کاهش می‌دهد.
3) آموزش دوباره سیستم بینایی با انجام مهارت‌های ویژن‌تراپی
با استفاده از ابزارهای اپتیکی بیماران در فعالیت‌هایی شرکت می‌کنند. در حین انجام فعالیت تلاش می‌کنند تا سیستم بینایی به درستی کار کند و اطلاعات بینایی دریافت شده از مغز را به درستی پردازش کند.
یمار این فعالیت‌ها را در منزل هر روز به مدت یک ساعت انجام می‌دهد. بعد از گذشت 7 روز برای ویزیت به تراپیست مراجعه می‌کند. این تمرین‌ها باید به مدت 9-6 ماه به طور منظم انجام شود.
بعد از سپری کردن یک دوره درمان طولانی مدت، تنبلی چشم اصلاح می‌شود.
انیمیشن سه بعدی با عینک سه بعدی
از دیگر راه های درمان تنبلی چشم تماشای انیمیشن‌های سه بعدی است. طی تحقیقاتی محققان مرکز پزشکی جنوب غربی تگزاس که بر روی کودکان 4 تا 10 ساله انجام شد، از کودکان خواسته شد که با استفاده از عینک‌های سه بعدی، به مدت دو هفته و در هر هفته سه انیمیشن سه بعدی تماشا کنند. نتیجه کار بهبود تنبلی چشم کودکان بود.
اپتومتریست لوناتو با 50 عدد از پرفروش‌ترین عینک‌های ما در محل شما حضور خواهد داشت
سوالات رایج در مورد راه‌های درمان تنبلی چشم
درمان تنبلی چشم معمولا به صورت بستن چشم سالم و وادار کردن مغز به دیدن با چشم تنبل است. این درمان ممکن است هفته‌ها یا حتی ماه‌ها طول بکشد که البته چشم سالم باید به تناوب باز شود.
دیدگاه عموم بر این است که اگر تنبلی‌چشم برای کودک بالای 8 سال تشخیص داده شود، امکان درمان وجود ندارد. در حالی که این دیدگاه اشتباه است و حتی راه‌های درمان تنبلی چشم برای بزرگسالان نیز وجود دارد.
برای جلوگیری از تنبلی چشم، کودک باید بعد از تولد در زایشگاه توسط متخصص کودکان و در سنین ۳ تا ۴ ماهگی و ۲ تا ۳ سالگی توسط اپتومتریست معاینه شود.
خیر. آمبلیوپی یا تنبلی چشم یک اختلال بینایی است که به علت عدم هماهنگی میان مغز و چشم ایجاد می‌شود. این امر باعث کاهش دید در یک چشم می‌شود.
اما انحراف چشم (استرابیسم / لوچی) حالتی است که چشم به صورت فیزیکی به چپ، راست، بالا و پایین می‌چرخد.
